Trang Chính
Cá betta đỏ
Cá betta ngày nay xuất hiện dưới đủ loại màu sắc và hoa văn, từ màu trắng tinh khiết qua màu cầu vồng rồi đến chấm. Cho đến tận gần đây, các nhà lai tạo thường nỗ lực lai tạo theo một kiểu màu sắc/hoa văn đặc biệt nhằm tạo ra một “tên thương hiệu” nhất định để chiếm lĩnh thị trường hay để phân biệt với những dòng cá khác. Dù sao đi nữa, khuynh hướng này hiện đã giảm sút, chủ yếu là vì những nhầm lẫn mà nó gây ra cho người mới bắt đầu chơi cá, những người vốn không thể phân biệt giữa một thể thoại màu sắc/hoa văn được IBC công nhận chính thức với một tên dòng cá.
Vào thời điểm viết sách này, có mười ba thể loại màu và hai thể loại hoa văn được IBC chính thức công nhận: đỏ, đen, xanh dương, xanh thép, xanh lục/xanh ngọc, trong suốt/vàng/cam, trắng phấn, trắng đục, nhị sắc nền sẫm, nhị sắc nền nhạt, muối tiêu, metallic nền sẫm, đa sắc, bướm và cẩm thạch. Không có vấn đề gì nếu một nhà lai tạo tự đặt tên cho dòng cá của mình, chẳng hạn như “Thùng nho đen của John”, nhưng nếu anh ta gửi cá tham dự triển lãm thì nó sẽ được xếp vào một trong những thể loại ở trên, và được đánh giá theo những tiêu chuẩn định sẵn của thể loại đó.
Chương này sẽ mô tả về mười ba thể loại màu chính thức và hai thể loại hoa văn của cá betta cũng như tư vấn về những vấn đề nên hay không nên đối với từng thể loại. Những nhà lai tạo mong muốn tạo ra những con cá cảnh chất lượng cần đặc biệt quan tâm đến quan điểm của các trọng tài trong triển lãm của IBC.
Betta đỏ
(S. Khumhom)
Ở cá betta thuần dưỡng, lớp màu đỏ nằm bên trên lớp màu đen. Những lớp màu có thể che phủ màu đỏ là ánh kim xanh dương và xanh lục. Betta đỏ xuất hiện khi các sắc tố đỏ thông thường gia tăng mật độ và lan rộng, bao phủ toàn bộ thân và các vây của cá. Gen đột biến này làm cho cá có màu đỏ đơn sắc. Đột biến đỏ toàn thân là gen trội so với gen đỏ bình thường. Các trọng tài khuyến khích màu đỏ tươi, đỏ đào hơn là đỏ bình thường.
Gen đỏ toàn thân tạo ra một lượng sắc tố đỏ bất thường, sắc tố non-red (và có lẽ cả sắc tố đen) ở cá betta, tương tự như gen làm màu ánh kim lan rộng ở cá betta ánh kim. Tuy nhiên, có những yếu tố khác ảnh hưởng đến màu sắc của cá betta (chẳng hạn như sự hiện diện của gen non-red làm cho cá betta có màu non-red ở những vị trí vốn là màu đỏ) khiến cho cá betta mang gen đỏ toàn thân thậm chí không đỏ! Có hàng loạt những yếu tố khác (lượng sắc tố ánh kim, sắc tố đen và độ dày của chúng) tác động đến màu sắc của cá betta đỏ lý tưởng.
Nhà lai tạo dòng cá đỏ phải đối mặt với hai vấn đề chính - loại bỏ màu đen trên viền và mặt vảy, và xu hướng suy giảm màu đỏ. Hầu hết nhà lai tạo khắc phục vấn đề viền và vảy đen bằng cách lai gen cambodian vào dòng đỏ toàn thân. Trong khi tẩy bớt màu đen thì nó cũng làm màu đỏ nhạt đi. Cách tốt hơn là lai gen bóng (blond) khiến cá có màu đỏ huyết nhưng thường không loại bỏ được màu đen. Về mặt lý thuyết, có thể loại bỏ màu đen ở tất cả các dòng cá đỏ toàn thân bằng cách gia tăng lớp màu đỏ để che phủ toàn bộ lớp màu đen hay loại bỏ hoàn toàn lớp màu đen. Thuyết này dựa trên một định đề rằng màu cambodian được tạo ra không phải bởi một gen, mà là hai. Gen đầu là gen Mendelian tẩy hoàn bộ sắc tố đen ở cá ngoại trừ ở mắt, gen thứ hai là gen non-Mendelian khiến màu đỏ lan rộng toàn thân. Ở cá cambodian truyền thống, gen này thể hiện ở màu đỏ trên các vây của cá.
Cá betta đỏ lý tưởng không được dính màu ánh kim. Đây thực sự là một vấn đề hóc búa bởi vì nhiều nhà lai tạo muốn cải thiện bộ vây của dòng cá đỏ đã lai xa với dòng cá ánh kim có bộ vây chất lượng, rồi lai trở lại dòng đỏ. Về mặt logic, bước kế tiếp sẽ là loại bỏ màu ánh kim khỏi dòng đỏ và điều này có thể được thực hiện bằng nhiều cách. Cách đầu tiên và dễ thấy nhất là lai xa với dòng cá đỏ ít ánh kim. Cách khác nữa là lai với dòng màu vàng (non-red) chất lượng, tốt nhất là những con có mang gen đỏ toàn thân và không mang gen cambodian. Nhà lai tạo khác mà tôi biết đã thành công trong việc tạo ra dòng màu đỏ gần như hoàn hảo bằng cách lai xa với dòng màu cam.
Betta đỏ toàn thân (J. Sonnier) trống và betta đỏ toàn thân mái.
Dòng cá đỏ đặc biệt khó tính bởi vì viền vây, thường là ở đuôi, có xu hướng trở thành màu trắng hay trong suốt. May mắn thay, phần viền này thường đỏ lên một khi cá trưởng thành. Nhưng trong một số trường hợp, nó vẫn tồn tại khiến nhà lai tạo phải nghiến răng đấu tranh với ý nghĩ dùng kéo cắt bỏ phần vây không mong muốn này đi.
Màu đỏ có thể lên màu khá chậm. Thường màu đỏ bắt đầu xuất hiện ở vây cho đến khi phủ hết vây thì cá trông giống như dòng cambodian truyền thống. Sau đó, thân bắt đầu đỏ lên và tôi từng thấy có con lên màu rất sớm rồi cuối cùng có màu sắc cực kỳ nổi bật. Những con khác trông có vẻ như là cambodian hay hanh vàng, nhưng bất ngờ lên màu nhanh chóng. Đấy là những con có màu đỏ mịn như xa tanh nhưng thường nhạt hơn màu “lý tưởng” và luôn là dấu hiệu cho thấy tác động của gen cambodian.
Dòng cá đỏ cũng có một số vấn đề về sinh sản bởi vì chúng thường rất hung dữ. Bạn sẽ rất lo lắng khi quan sát cặp cá đỏ đá nát vây của nhau trong quá trình sinh sản nhưng dường như đó là bản tính của chúng. Và khi bạn ép cá thành công, hãy chuẩn bị lên lọ những con cá đỏ non sớm hơn nhiều so với những màu khác. Ngay khi còn trong giai đoạn cá bột, cá đỏ đã hay sinh sự rồi.
(Tác giả: Victoria Parnell - Nguồn: Diendancacanh)
Cá betta ngày nay xuất hiện dưới đủ loại màu sắc và hoa văn, từ màu trắng tinh khiết qua màu cầu vồng rồi đến chấm. Cho đến tận gần đây, các nhà lai tạo thường nỗ lực lai tạo theo một kiểu màu sắc/hoa văn đặc biệt nhằm tạo ra một “tên thương hiệu” nhất định để chiếm lĩnh thị trường hay để phân biệt với những dòng cá khác. Dù sao đi nữa, khuynh hướng này hiện đã giảm sút, chủ yếu là vì những nhầm lẫn mà nó gây ra cho người mới bắt đầu chơi cá, những người vốn không thể phân biệt giữa một thể thoại màu sắc/hoa văn được IBC công nhận chính thức với một tên dòng cá.
Vào thời điểm viết sách này, có mười ba thể loại màu và hai thể loại hoa văn được IBC chính thức công nhận: đỏ, đen, xanh dương, xanh thép, xanh lục/xanh ngọc, trong suốt/vàng/cam, trắng phấn, trắng đục, nhị sắc nền sẫm, nhị sắc nền nhạt, muối tiêu, metallic nền sẫm, đa sắc, bướm và cẩm thạch. Không có vấn đề gì nếu một nhà lai tạo tự đặt tên cho dòng cá của mình, chẳng hạn như “Thùng nho đen của John”, nhưng nếu anh ta gửi cá tham dự triển lãm thì nó sẽ được xếp vào một trong những thể loại ở trên, và được đánh giá theo những tiêu chuẩn định sẵn của thể loại đó.
Chương này sẽ mô tả về mười ba thể loại màu chính thức và hai thể loại hoa văn của cá betta cũng như tư vấn về những vấn đề nên hay không nên đối với từng thể loại. Những nhà lai tạo mong muốn tạo ra những con cá cảnh chất lượng cần đặc biệt quan tâm đến quan điểm của các trọng tài trong triển lãm của IBC.
Betta đỏ
(S. Khumhom)
Ở cá betta thuần dưỡng, lớp màu đỏ nằm bên trên lớp màu đen. Những lớp màu có thể che phủ màu đỏ là ánh kim xanh dương và xanh lục. Betta đỏ xuất hiện khi các sắc tố đỏ thông thường gia tăng mật độ và lan rộng, bao phủ toàn bộ thân và các vây của cá. Gen đột biến này làm cho cá có màu đỏ đơn sắc. Đột biến đỏ toàn thân là gen trội so với gen đỏ bình thường. Các trọng tài khuyến khích màu đỏ tươi, đỏ đào hơn là đỏ bình thường.
Gen đỏ toàn thân tạo ra một lượng sắc tố đỏ bất thường, sắc tố non-red (và có lẽ cả sắc tố đen) ở cá betta, tương tự như gen làm màu ánh kim lan rộng ở cá betta ánh kim. Tuy nhiên, có những yếu tố khác ảnh hưởng đến màu sắc của cá betta (chẳng hạn như sự hiện diện của gen non-red làm cho cá betta có màu non-red ở những vị trí vốn là màu đỏ) khiến cho cá betta mang gen đỏ toàn thân thậm chí không đỏ! Có hàng loạt những yếu tố khác (lượng sắc tố ánh kim, sắc tố đen và độ dày của chúng) tác động đến màu sắc của cá betta đỏ lý tưởng.
Nhà lai tạo dòng cá đỏ phải đối mặt với hai vấn đề chính - loại bỏ màu đen trên viền và mặt vảy, và xu hướng suy giảm màu đỏ. Hầu hết nhà lai tạo khắc phục vấn đề viền và vảy đen bằng cách lai gen cambodian vào dòng đỏ toàn thân. Trong khi tẩy bớt màu đen thì nó cũng làm màu đỏ nhạt đi. Cách tốt hơn là lai gen bóng (blond) khiến cá có màu đỏ huyết nhưng thường không loại bỏ được màu đen. Về mặt lý thuyết, có thể loại bỏ màu đen ở tất cả các dòng cá đỏ toàn thân bằng cách gia tăng lớp màu đỏ để che phủ toàn bộ lớp màu đen hay loại bỏ hoàn toàn lớp màu đen. Thuyết này dựa trên một định đề rằng màu cambodian được tạo ra không phải bởi một gen, mà là hai. Gen đầu là gen Mendelian tẩy hoàn bộ sắc tố đen ở cá ngoại trừ ở mắt, gen thứ hai là gen non-Mendelian khiến màu đỏ lan rộng toàn thân. Ở cá cambodian truyền thống, gen này thể hiện ở màu đỏ trên các vây của cá.
Cá betta đỏ lý tưởng không được dính màu ánh kim. Đây thực sự là một vấn đề hóc búa bởi vì nhiều nhà lai tạo muốn cải thiện bộ vây của dòng cá đỏ đã lai xa với dòng cá ánh kim có bộ vây chất lượng, rồi lai trở lại dòng đỏ. Về mặt logic, bước kế tiếp sẽ là loại bỏ màu ánh kim khỏi dòng đỏ và điều này có thể được thực hiện bằng nhiều cách. Cách đầu tiên và dễ thấy nhất là lai xa với dòng cá đỏ ít ánh kim. Cách khác nữa là lai với dòng màu vàng (non-red) chất lượng, tốt nhất là những con có mang gen đỏ toàn thân và không mang gen cambodian. Nhà lai tạo khác mà tôi biết đã thành công trong việc tạo ra dòng màu đỏ gần như hoàn hảo bằng cách lai xa với dòng màu cam.
Betta đỏ toàn thân (J. Sonnier) trống và betta đỏ toàn thân mái.
Dòng cá đỏ đặc biệt khó tính bởi vì viền vây, thường là ở đuôi, có xu hướng trở thành màu trắng hay trong suốt. May mắn thay, phần viền này thường đỏ lên một khi cá trưởng thành. Nhưng trong một số trường hợp, nó vẫn tồn tại khiến nhà lai tạo phải nghiến răng đấu tranh với ý nghĩ dùng kéo cắt bỏ phần vây không mong muốn này đi.
Màu đỏ có thể lên màu khá chậm. Thường màu đỏ bắt đầu xuất hiện ở vây cho đến khi phủ hết vây thì cá trông giống như dòng cambodian truyền thống. Sau đó, thân bắt đầu đỏ lên và tôi từng thấy có con lên màu rất sớm rồi cuối cùng có màu sắc cực kỳ nổi bật. Những con khác trông có vẻ như là cambodian hay hanh vàng, nhưng bất ngờ lên màu nhanh chóng. Đấy là những con có màu đỏ mịn như xa tanh nhưng thường nhạt hơn màu “lý tưởng” và luôn là dấu hiệu cho thấy tác động của gen cambodian.
Dòng cá đỏ cũng có một số vấn đề về sinh sản bởi vì chúng thường rất hung dữ. Bạn sẽ rất lo lắng khi quan sát cặp cá đỏ đá nát vây của nhau trong quá trình sinh sản nhưng dường như đó là bản tính của chúng. Và khi bạn ép cá thành công, hãy chuẩn bị lên lọ những con cá đỏ non sớm hơn nhiều so với những màu khác. Ngay khi còn trong giai đoạn cá bột, cá đỏ đã hay sinh sự rồi.
(Tác giả: Victoria Parnell - Nguồn: Diendancacanh)
